Η παιδική εργασία κατά τη βιομηχανική επανάσταση

Πηγή 1^η:  Κολιόπουλος Ι. et al. Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου (Γ΄ τάξη Γενικού Λυκείου).ΟΕΔΒ.

Η παιδική εργασία κατά τον 19ο αιώνα

«Ανάμεσα στα παιδιά που απασχολούνται στα ορυχεία της Αγγλίας υπάρχουν πάντα και παντού μερικά που είναι μικρότερα από έξι ετών. Τα παιδιά μπαίνουν συνήθως στα ορυχεία στις τέσσερις το πρωί μαζί με τους άντρες και μένουν εκεί έντεκα με δώδεκα ώρες. Αυτά τα δυστυχισμένα πλάσματα στερούνται τον καθαρό αέρα, είναι κακοντυμένα και έχουν κακή διατροφή. Χλωμά πρόσωπα, κοκκινισμένα μάτια, πρησμένα κορμιά, βαθουλωμένα μάγουλα, δερματικά εξανθήματα και άσθμα τα διακρίνουν από πλευράς υγείας από άλλα παιδιά της ίδιας κοινωνικής τάξης ».

Lein Weissensteiner, Zeitbilder. Geschichte und Sozialkunde 7 [=Εικόνες Εποχών. Ιστορία και Κοινωνιολογία 7], Βιέννη 1988.

Πηγή 2^η:  Μετάφραση της υποενότητας Child labour του λήμματος Industrial revolution της wikipedia.

Η βιομηχανική επανάσταση οδήγησε σε αύξηση του πληθυσμού, αλλά οι πιθανότητες επιβίωσης μετά την παιδική ηλικία δεν αυξήθηκαν στη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης (αν και τα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας μειώθηκαν αισθητά). Υπήρχε ακόμα περιορισμένη δυνατότητα για εκπαίδευση, και τα παιδιά ήταν αναμενόμενο ότι θα εργάζονταν. Οι εργοδότες πλήρωναν ένα παιδί λιγότερο από έναν ενήλικα μολονότι η παραγωγικότητά τους ήταν συγκρίσιμη. Για να λειτουργήσει μια βιομηχανική μηχανή δεν απαιτούνταν μυϊκή δύναμη, και, δεδομένου ότι το βιομηχανικό σύστημα ήταν εντελώς νέο, δεν υπήρχαν εξειδικευμένοι ενήλικοι εργάτες. Αυτό καθιστούσε την παιδική εργασία μια διαθέσιμη επιλογή για τη βιομηχανία στα πρώτα στάδια της Βιομηχανικής Επανάστασης, μεταξύ του 18ου και του 19ου αιώνα. Στην Αγγλία και τη Σκωτία το 1788 τα δύο τρίτα των εργαζομένων στα 143 υδροκίνητα υφαντουργεία περιγράφονται ως παιδιά.
            Η εργασία των παιδιών υπήρχε πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, αλλά με την αύξηση του πληθυσμού και την επέκταση της εκπαίδευσης έγινε εμφανέστερη. Πολλά παιδιά αναγκάζονταν να εργαστούν σε αντίξοες συνθήκες για πολύ χαμηλότερες αμοιβές από τους μεγαλύτερούς τους, λαμβάνοντας μόλις το 10-20 % των αποδοχών ενός ενήλικου εργάτη. Παιδιά εργάζονταν ήδη από την ηλικία των τεσσάρων ετών. Οι ξυλοδαρμοί και οι πολλές ώρες εργασίας ήταν συνηθισμένες, με περιπτώσεις παιδιών ανθρακωρύχων που εργάζονταν από τις 4 π.μ. έως τις 5 μ.μ. Οι συνθήκες ήταν επικίνδυνες, καθώς κάποια παιδιά σκοτώθηκαν όταν αποκοιμήθηκαν και έπεσαν στις σιδηροτροχιές των βαγονέτων μεταφοράς, ενώ άλλα πέθαναν από εκρήξεις αερίου. Πολλά από τα παιδιά εμφάνισαν καρκίνο του πνεύμονα και άλλες ασθένειες και πέθαναν πριν από την ηλικία των 25 ετών. Πτωχοκομεία πωλούσαν ορφανά και εγκαταλελειμμένα παιδιά ως «μαθητευόμενους άπορους», που εργάζονταν χωρίς μισθό στέγασης και διατροφής. Όσα παιδιά το έσκαγαν μαστιγώνονταν και επιστρέφονταν στους κυρίους τους, ορισμένοι εκ των οποίων τα έδεναν για την πρόληψη της διαφυγής. Τα παιδιά που απασχολούνταν ως καθαριστές στα κλωστήρια (βλ. εικόνα στο τέλος του κειμένου) σέρνονταν κάτω από τις κλωστικές μηχανές για να μαζέψουν το βαμβάκι που έπεφτε, εργάζονταν 14 ώρες την ημέρα, έξι ημέρες την εβδομάδα. Κάποια παιδιά έχασαν τα χέρια ή τα άκρα, άλλα είχαν συνθλιβεί κάτω από τα μηχανήματα, και μερικά αποκεφαλίστηκαν. Νεαρά κορίτσια δούλευαν στα εργοστάσια σπίρτων, όπου οι αναθυμιάσεις του φωσφόρου θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέκρωση της γνάθου. Όσα παιδιά απασχολούνταν σε υαλουργεία συχνά καίγονταν και τυφλώνονταν, και εκείνα που εργάζονταν σε κεραμοποιεία ήταν εκτεθειμένα σε δηλητηριώδη σκόνη αργίλου.

            Εκθέσεις που συντάχθηκαν απαριθμούσαν λεπτομερώς ορισμένες από τις μορφές κακομεταχείρισης, ιδίως στα ορυχεία άνθρακα και τα υφαντουργεία, και βοήθησαν στο να γίνει γνωστό το δράμα των παιδιών. Η δημόσια κατακραυγή, ιδιαίτερα μεταξύ των ανώτερων και μεσαίων τάξεων, βοήθησε στο να ληφθεί πρόνοια υπέρ των νέων εργαζομένων.

            Οι πολιτικοί και η κυβέρνηση προσπάθησαν να περιορίσουν την παιδική εργασία με τη νομοθεσία, αλλά οι βιομήχανοι προέβαλαν αντίσταση. Ορισμένοι θεώρησαν ότι βοηθούσαν τους φτωχούς, δίνοντας στα παιδιά τους χρήματα για να αγοράσουν τρόφιμα και να αποφευχθεί η πείνα, και άλλοι απλά εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για το φθηνό εργατικό δυναμικό. Το 1833 και το 1844, οι πρώτοι γενικοί νόμοι κατά της παιδικής εργασίας, οι Factory Acts, θεσπίστηκαν στη Βρετανία: Παιδιά μικρότερα των εννέα ετών απαγορευόταν να εργάζονται, τα παιδιά δεν επιτρεπόταν να εργάζονται τη νύχτα και ο χρόνος εργασίας των νέων ηλικίας κάτω των 18 ετών περιορίστηκε σε δώδεκα ώρες. Επιθεωρητές εργασίας επέβλεψαν την εφαρμογή του νόμου, ωστόσο, η σπανιότητά τους κατέστησε την εφαρμογή δύσκολη. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, η απασχόληση των παιδιών και των γυναικών στον τομέα της εξόρυξης ήταν απαγορευμένη. Με αυτούς τους νόμους μειώθηκε ο αριθμός των παιδιών που εργάζονταν. Ωστόσο, η παιδική εργασία παρέμεινε στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τον 20ο αιώνα.

Παιδιά καθαρίζουν τα υπολείμματα βαμβακιού κάτω από τις κλωστικές μηχανές

(Πηγή: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/85/Baines_1835-Mule_spinning_crop.jpg)

Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης

Η βιομηχανική επανάσταση έφερε σοβαρές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές.

Πληθυσμιακές μεταβολές Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου προκάλεσε στην Ευρώπη, ιδίως μετά το 1850, εντυπωσιακή πληθυσμιακή αύξηση, ένα μέρος της οποίας διοχετεύτηκε στη μετανάστευση. Η εσωτερική μετανάστευση προς τις βιομηχανικές πόλεις πύκνωσε τις στρατιές των εργατών. Τότε, άρχισαν να δημιουργούνται εργατικά προάστια, κοντά ή και ανάμεσα στα εργοστάσια. Η εξωτερική μετανάστευση κατευθύνθηκε στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην Αυστραλία.

Κοινωνικοί μετασχηματισμοί. Παράλληλα, άλλαζαν τα κοινωνικά δεδομένα. Οι αριστοκράτες-μεγαλογαιοκτήμονες παρέμεναν πανίσχυροι στην ανατολική και μεσογειακή Ευρώπη, καθώς η περιορισμένη διάδοση της βιομηχανίας στις περιοχές αυτές δεν έθιγε τις προΰπάρχουσες κοινωνικές δομές. Στην Αγγλία, όπου είχαν αρχίσει να ασχολούνται με επιχειρήσεις καπιταλιστικού χαρακτήρα, έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Αντιθέτως, στη Γαλλία, όπου η αριστοκρατία δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για νέου τύπου οικονομικές δραστηριότητες, η επιρροή της περιοριζόταν διαρκώς.

Οι αστοί ήταν, πλέον, η κυρίαρχη κοινωνική τάξη. Διακρίνονταν σε μεγαλοαστούς (βιομήχανοι, μεγαλέμποροι, τραπεζίτες), μεσοαστούς (βιοτέχνες, ελεύθεροι επαγγελματίες) και μικροαστούς (δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι). Οι μεγαλοαστοί συγκροτούσαν την άρχουσα κοινωνική τάξη. Διέθεταν πλούτο, υψηλό κοινωνικό κύρος και πολιτική επιρροή.

Οι αγρότες αποτελούσαν την πλειονότητα των Ευρωπαίων κατά τον 19ο αιώνα και ζούσαν υπό εξαιρετικά ασταθείς συνθήκες, εκτεθειμένοι στις διαθέσεις των μεγαλοκτηματιών και στις διακυμάνσεις των τιμών. Πολλοί μετανάστευαν αναζητώντας καλύτερη τύχη.

Ένας νεαρός εργάτης σε σήραγγα ανθρακωρυχείου. Στη Βρετανία νόμοι που θεσπίστηκαν το 1842 και 1844 βελτίωσαν τις συνθήκες εργασίας στα ορυχεία.

(Πηγή: en.wikipedia)

Οι εργάτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, αυξάνονταν όσο αναπτυσσόταν η βιομηχανία. Εργάζονταν 12-16 ώρες καθημερινά, δίχως ούτε μια μέρα ανάπαυσης, και έπαιρναν μισθούς πείνας. Ζούσαν, στριμωγμένοι πολλοί μαζί, σε μικρά και ανθυγιεινά σπίτια και πέθαιναν νέοι. Το 1827 ο μέσος όρος ζωής των εργατών της γαλλικής βιομηχανικής πόλης Μιλούζ ήταν τα 27 χρόνια!

Over London by Rail του Gustave Doré (περ.1870). Ο πίνακας απεικονίζει τις πυκνοκατοικημένες και επιβαρυμένες από μόλυνση βιομηχανικές πόλεις 

(Πηγή : http://www.cardiff.ac.uk/encap/skilton/illustr/Dore121.html)

Σοσιαλιστικές θεωρίες Τα έντονα κοινωνικά προβλήματα γέννησαν, τον 19ο αιώνα, μια σειρά θεωρίες που, επειδή τόνιζαν την προτεραιότητα του κοινωνικού (social) συμφέροντος έναντι του ατομικού, έγιναν γνωστές με τον γενικό όρο σοσιαλισμός.

Οι πρώτοι σοσιαλιστές (Σαιν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν, Μπλαν, Προυντόν) μιλούσαν για μια εξιδανικευμένη μορφή κοινωνίας που θα έπρεπε, κατά τη γνώμη τους, να επικρατήσει. Γι’ αυτό και οι απόψεις τους ονομάστηκαν ουτοπικός σοσιαλισμός.

Το 1848 οι Γερμανοί Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς δημοσίευσαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Αργότερα ο Μαρξ δημοσίευσε ένα τρίτομο έργο, Το Κεφάλαιο (Das Kapital). Σε αυτό υποστήριζε την άποψη ότι κύρια αιτία της κοινωνικής αδικίας ήταν το γεγονός ότι οι σχετικά ολιγάριθμοι αστοί ήταν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής (βλέπε γλωσσάριο).

Κατά τον Μαρξ, η εργατική τάξη θα έπρεπε να οργανωθεί σ’ ένα δικό της πολιτικό κόμμα, να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να πάρει στα χέρια της τα μέσα παραγωγής. Έτσι, θα δημιουργούνταν μια νέα κοινωνία δίχως τάξεις (αταξική κοινωνία), όπου δεν θα υπήρχε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Οι θέσεις αυτές έγιναν γνωστές ως μαρξισμός.

Η ανάπτυξη του συνδικαλισμού (βλέπε γλωσσάριο) Οι άθλιες συνθήκες ζωής έκαναν τους εργάτες να ξεσηκώνονται αυθόρμητα. Όμως, μόνο μετά το 1830, άρχισαν να διεκδικούν οργανωμένα την ικανοποίηση αιτημάτων, όπως η οκτάωρη εργασία. Το 1838 η αγγλική Ένωση Εργατών δημοσίευσε τη Χάρτα του Λαού, με την οποία οι χαρτιστές, όπως ονομάστηκαν τα μέλη της, διατύπωναν πολιτικά αιτήματα (θέσπιση της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες κ.ά.).

Κύριος τρόπος διεκδίκησης ήταν οι απεργίες, που συχνά καταστέλλονταν βίαια. Την 1η Μαΐου 1886 μια εργατική απεργία στο Σικάγο των ΗΠΑ με αίτημα την καθιέρωση οκτάωρης εργασίας πνίγηκε στο αίμα. Έτσι, από το 1890 τα σοσιαλιστικά κόμματα και τα συνδικάτα άρχισαν να γιορτάζουν την Πρωτομαγιά ως παγκόσμια μέρα των εργατών, πράγμα που συμβαίνει και σήμερα σε όλο τον κόσμο.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, το εργατικό κίνημα είχε πετύχει τη μείωση των ωρών εργασίας σε δέκα, τη δημιουργία ταμείων ασφάλισης που στήριζαν οικονομικά τους εργάτες σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ασθένειας ή απόλυσης και την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων εργασίας με τους εργοδότες που όριζαν τις κατώτερες αμοιβές προστατεύοντας τους εργάτες, σε κάποιο βαθμό, από την υπερεκμετάλλευση.

Η πολιτική οργάνωση των εργατών Το 1864 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η πρώτη Διεθνής Ένωση Εργατών (πρώτη Διεθνής), που διαλύθηκε, ωστόσο, το 1876 εξαιτίας διαφωνιών μεταξύ των σοσιαλιστών. Το 1889, στο Παρίσι, ιδρύθηκε η δεύτερη Διεθνής, με τη συμμετοχή μόνο πολιτικών κομμάτων που δέχονταν, τουλάχιστον θεωρητικά, τον μαρξισμό. Τα επόμενα χρόνια δημιουργήθηκαν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες σοσιαλιστικά και εργατικά κόμματα. Πολλά από αυτά επιδίωκαν να ανέλθουν στην κυβέρνηση μέσα από εκλογές. Με την τακτική αυτή διαφωνούσαν οι Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ στη Γερμανία, ο Λένιν στη Ρωσία και άλλοι σοσιαλιστές, που πίστευαν ότι έπρεπε να επιδιώκεται η ανατροπή του καπιταλισμού με επανάσταση και η εγκαθίδρυση ενός νέου σοσιαλιστικού καθεστώτος.

Το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας Στη διάρκεια του 19ου αιώνα πολλές γυναίκες άρχισαν να εργάζονται σε εργοστάσια και άλλες επιχειρήσεις. Απέκτησαν, έτσι, οικονομική ανεξαρτησία και άρχισαν να διεκδικούν τη νομική και πολιτική τους χειραφέτηση. Το 1903 η Αγγλίδα Έμελιν Πάνκχορστ ίδρυσε την Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών, που μαχόταν για την παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, πράγμα που επιτεύχθηκε, στη διάρκεια του 20ού αιώνα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Τριαδικό σχήμα ή νόμος των τριών

Συχνά τα αναφερόμενα στο δημοτικό τραγούδι παρουσιάζονται ανά τρία (πρόσωπα, ενέργειες, καταστάσεις κ.λπ.) με το τρίτο να έχει συνήθως μεγαλύτερη βαρύτητα. Τα τρία μέλη του σχήματος συνήθως παρατίθενται σε αύξουσα κλιμάκωση από το πιο ασήμαντο προς το πιο σημαντικό, όπως στα παραδείγματα που ακολουθούν:

Ένας πιχάει με το μυστρί, κι άλλος με τον ασβέστη,

παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο.

ή

Τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,

η μια 'χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη,

κι εγώ η πλιο στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι.

Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη

Ελληνική επανάσταση και Ευρώπη

(Ενότητα 10 σχολικού βιβλίου εμπλουτισμένη με σχόλια και διευκρινίσεις)

Οι Έλληνες προσπάθησαν να εξασφαλίσουν, από την αρχή της επανάστασης, τη συμπαράσταση των Ευρωπαίων, τόσο των ηγετών όσο και των λαών. Στις πρώτες προκηρύξεις του Αγώνα αλλά και στη Διακήρυξη της Α’ Εθνοσυνέλευσης τονιζόταν ότι η ελληνική επανάσταση δεν είχε στόχο την κοινωνική ανατροπή, αλλά ότι ήταν ένας εθνικός αγώνας με αποκλειστική επιδίωξη την ελευθερία.

Η διεθνής συγκυρία, ωστόσο, ήταν δυσμενής. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία, Αυστρία, Πρωσία) μόλις είχαν νικήσει τον Ναπολέοντα και προσπαθούσαν να διαμορφώσουν ισορροπίες που θα απέτρεπαν πολέμους μεγάλης κλίμακας στο μέλλον. Η Ευρώπη βίωνε την Παλινόρθωση. Σε αυτές τις συνθήκες, η ελληνική επανάσταση ήταν για τους Ευρωπαίους διπλωμάτες ένα ακόμη πρόβλημα, μία από τις συνιστώσες του ανατολικού ζητήματος (βλέπε γλωσσάριο).

Κατά τα δύο πρώτα χρόνια της Επανάστασης (1821-1822) οι Δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία, Αυστρία, Γαλλία, Πρωσία) κράτησαν σταθερά αρνητική στάση απέναντί της. Η πολιτική τους καθορίστηκε, εκτός από τα επιμέρους συμφέροντα κάθε χώρας, από την κοινή επιθυμία τους να εμποδίσουν τη διάλυση του οθωμανικού κράτους, γεγονός που φοβούνταν ότι θα προκαλούσε νέες διενέξεις μεταξύ τους.

Έτσι, όταν αμέσως μετά την κήρυξη της επανάστασης στις Ηγεμονίες, ο ηγέτης της Αλέξανδρος Yψηλάντης προσπάθησε να επιτύχει την υποστήριξη της Ρωσίας, η τελευταία όχι μόνο δεν ανταποκρίθηκε αλλά και καταδίκασε την ελληνική επανάσταση. Χρειάστηκαν καίριες παρεμβάσεις του Ι. Καποδίστρια, τότε υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας, για να διαμορφωθεί μια κάπως πιο ευνοϊκή για τους επαναστατημένους Έλληνες ρωσική και ευρωπαϊκή πολιτική.

Το 1823, όμως, ο νέος Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Κάνιγκ, εκτιμώντας ότι ένα δυναμικό ελληνικό κράτος θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο συνεργάτη της Αγγλίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, αναθεώρησε την πολιτική της χώρας του και αναγνώρισε τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη.

Η Ρωσία, θορυβημένη από τις πρωτοβουλίες του Κάνιγκ και φοβούμενη ότι εξαιτίας της στάσης της απέναντι στην ελληνική επανάσταση θα χάσει την επιρροή της στους Έλληνες, γνωστοποίησε, στις αρχές του 1824, το σχέδιο των τριών τμημάτων, που προέβλεπε τον σχηματισμό τριών αυτόνομων (για τον όρο αυτονομία βλέπε γλωσσάριο) ελληνικών ηγεμονιών. Το σχέδιο, ωστόσο, απορρίφθηκε όχι μόνο από τον σουλτάνο αλλά και από τους Έλληνες.

Η αγγλική μεταστροφή ενίσχυσε την επιρροή της Αγγλίας μεταξύ των Ελλήνων. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση Κουντουριώτη προώθησε τη σύναψη δύο δανείων με αγγλικές τράπεζες (1824, 1825). Λίγο αργότερα, το 1825, η δύσκολη θέση στην οποία είχε περιέλθει η επανάσταση, εξαιτίας της επέμβασης του αιγυπτιακού στρατού, διευκόλυνε τους αγγλόφιλους να πείσουν τους περισσότερους Έλληνες ηγέτες να υπογράψουν την πράξη προστασίας, ένα έγγραφο με το οποίο ζητούσαν από την Αγγλία να αναλάβει την προστασία των Ελλήνων. Ένας από τους λίγους που δεν υπέγραψαν ήταν ο Δ. Yψηλάντης.

Καθώς η Αγγλία, η Ρωσία και η Γαλλία αναμειγνύονταν όλο και περισσότερο στα ελληνικά πράγματα, αρκετοί Έλληνες άρχισαν να πείθονται ότι η λύση θα ερχόταν, τελικά, από τις Δυνάμεις. Έτσι, δημιουργήθηκαν, την περίοδο 1823-1825, πολιτικές ομάδες-κόμματα που συνδέονταν με τις Δυνάμεις. Αυτά ήταν το αγγλικό με επικεφαλής τον Αλ. Μαυροκορδάτο, το γαλλικό με ηγέτη τον Ι. Κωλέττη και το ρωσικό με αρχηγούς τους Α. Μεταξά και Θ. Κολοκοτρώνη.

Το κίνημα του φιλελληνισμού

Παράλληλα, αναπτυσσόταν τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική ο φιλελληνισμός, ένα κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες. Κύριοι παράγοντες που γέννησαν τον φιλελληνισμό ήταν ο φιλελευθερισμός και ο επαναστατικός ριζοσπαστισμός που είχε σπείρει η γαλλική επανάσταση. Ως πολιτική συμπεριφορά ο φιλελληνισμός στρεφόταν εναντίον τόσο της οθωμανικής απολυταρχίας όσο και της Ιερής Συμμαχίας αποτελώντας μια από τις κορυφαίες στιγμές του πολιτικού Ρομαντισμού του 19ου αιώνα. Ο φιλελληνισμός ευνοήθηκε, επίσης, από τον θαυμασμό των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον αποτροπιασμό για τις βιαιότητες των Τούρκων σε βάρος άμαχων Ελλήνων, αλλά και από τη συγκίνηση που είχαν προκαλέσει οι ελληνικές επιτυχίες. Βεβαίως, υπήρχαν και κάποιοι που, ενώ παρουσιάζονταν ως φιλέλληνες, συμπεριφέρονταν τυχοδιωκτικά ενδιαφερόμενοι μόνο για χρήματα και αξιώματα.

Ο φιλελληνισμός πρόσφερε ενίσχυση τόσο οικονομική (χρήματα, εφόδια) όσο και ηθική (ποικίλες εκδηλώσεις συμπαράστασης). Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στους φιλέλληνες που συμμετείχαν προσωπικά στον Αγώνα και στις προσπάθειες συγκρότησης κράτους. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν πολεμώντας για την ελευθερία των Ελλήνων. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στον Άγγλο λόρδο Μπάιρον που πέθανε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι (1824).

Προς την ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1826-1830) Μετά το 1826 οι Δυνάμεις φαίνονταν αποφασισμένες να λύσουν το ελληνικό ζήτημα. Η ιουλιανή συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827: Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία) προέβλεπε την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους. Η άρνηση του σουλτάνου να αποδεχτεί αυτή τη ρύθμιση προκάλεσε την ένοπλη επέμβαση των Δυνάμεων: στη ναυμαχία του Ναβαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827) οι στόλοι της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Γαλλίας συνέτριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο.

Η νέα τουρκική ήττα στον ρωσοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε (1828-1829) υποχρέωσε τον σουλτάνο να αποδεχτεί όλες τις μέχρι τότε αποφάσεις των Δυνάμεων σχετικά με το ελληνικό ζήτημα (συνθήκη της Αδριανούπολης, 14 Σεπτεμβρίου 1829). Καθώς η Ρωσία φαινόταν έτοιμη να αποκομίσει μόνη της όλα τα διπλωματικά οφέλη από τη διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος, η Αγγλία και η Γαλλία πρότειναν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Πράγματι, στις 22 Ιανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου (ν.η.) 1830 υπογράφτηκε από την Αγγλία, τη Ρωσία και τη Γαλλία το πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας, η πρώτη επίσημη διεθνής διπλωματική πράξη που αναγνώρισε την Ελλάδα ως κράτος κυρίαρχο και ανεξάρτητο.

Το ελληνικό κράτος συμφωνήθηκε ότι θα εκτεινόταν νότια της συνοριακής γραμμής που ορίζεται από τους ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό. Ωστόσο, τα σύνορα αυτά θα άλλαζαν λίγο αργότερα (βλέπε ενότητα 17). Παράλληλα, οι Δυνάμεις επέλεξαν τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξ Κόμπουργκ ως ηγεμόνα της Ελλάδας. Αυτός, όμως, δεν αποδέχτηκε την εκλογή του.

Εθνοσυνελεύσεις